SÖZLÜK

Agonist

Normalde doğal maddeler tarafından stimüle edilen hücre reseptörlerine affinitesi olan ve bu reseptörlerde fizyolojik etki oluşturan ilaçlara verilen genel isimdir .

Akrozom 

Sperm hücresinin başını çevreleyen ve fertilizasyon sırasında ovumun penetrasyonunda görev alan enzimleri içeren başlık-benzeri yapıdır.

Aksesuar Seks Organları

Erkek ve dişi üreme sistemlerinin bir parçası olan, esansiyel seks organları (overler ve testisler) dışındaki organlardır.

Amenore

Menstruasyonun olmaması veya anormal biçimde durmasıdır.

Amorf sperm başı

Sperm başının ovoid olması durumudur.

Analog

Bir diğerine benzer yapıda olan, ancak belli bir komponent açısından farklılık gösteren kimyasal bileşik; metabolik olarak benzer veya zıt etki gösterebilir.

Androjen

Kadınlarda overler ve adrenal korteks tarafından da üretilen bir grup primer erkek seks hormonudur.

Anemi

Hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre dünya sağlık örgütü tarafından kabul edilen kriterlerin altında yer alması durumudur.

Anestezi

Hastanın ameliyat sırasında ağrı duymaması için, ameliyattan önce bir iğne yapılması yada solunum yoluyla bir gaz verilmesidir. Hastanın bilincini yitirerek uykuya geçmesine narkoz, böylece vücudundaki ağrıları duyamayacak duruma gelmesine anestezi denir.

Annüler hymen (Yuvarlak halka)

Kızlık zarı yuvarlak halka şeklinde olup ortasında yine halka biçiminde bir delik bulunur.

Anovulasyon

Ovulasyonun (yumurtlamanın) olmaması durumudur.

Antagonist

Biri diğerinin etkisini geçersiz kılan veya iptal eden madde; bir ilaç olarak düşünüldüğünde, biyolojik yanıt oluşturmadan hücre reseptörüne bağlanan bir ilaçtır.

Antiseptik

Mikropların insan, hayvan ve bitkilerin dokularına yerleşerek hastalığa yol açan bakteri, virüs, mantar gibi tek hücreli asalak canlıları yok etmek sağlıklı yasamın temel koşullarından biridir. Antiseptik, antibiyotik ve dezenfektan gibi değişik adlarla anılan bir çok madde bu amaçla geliştirilmiştir. Ama genel olarak mikrop öldürücüler denen bütün bu maddelerin bazı özellikleri ve kullanımları farklıdır.

Assisted hatching (Destekli yuvalama)

embriyonun dış kılıfını transfer öncesinde bir miktar inceltmektir.

Aşılama

inseminasyon ,yani sperm hücrelerinin bir kateter yardımıyla kadının rahmine yerleştirilmesi işlemidir.

Atrezi (foliküler)

Bir over folikülünün maturasyona (olgunluğa) ulaşmadan ve rüptüre olmadan önce dejenerasyonu olmasıdır.

Azoospermi

Menide sperm bulunmaması halidir.

Bazal vücut ısısı (BBT=basal body temperature) testi

Bir kadının vücut ısısındaki günlük dalgalanmalara göre ovulasyon zamanını saptama yöntemidir.

Biopsi

Canlı bir dokudan muayene edilmek üzere küçük bir parça alınmasıdır.

Biyolojik anne ve baba

Yumurta ve sperm hücrelerinin sahibi.

Blastosist

Embriyonik gelişim sırasında morula'dan sonra gelen içi oyuk top şeklindeki hücreler, blastosistde bir dış hücre tabakası ve bir iç hücre kitlesi vardır.

Büyük başlı sperm

Sperm başı, tanımlanan boyutlardan daha büyüktür.

DNA

Deoksiribonükleik asit yada kısaca DNA, tüm hücreli canlıların ve bazı virüslerin biyolojik gelişimleri için gerekli genetik bilgiyi taşıyan bir çeşit nükleik asittir.

Diadem defekti

Sperm başı üzerinde yer alan çöküntü alanlarıdır.

Doğurganlık

Çocuk üretme yeteneğidir.

Döllenme

Yumurta ile sperm hücresinin bir araya gelerek tek bir hücre oluşturmasıdır.

Ejekülasyon

Spermin boşalması.

Ekzojen

Vücudun dışından kaynaklanan.

Embriyo

Döllenme sonrası, gelişiminin ilk 8 haftasındaki doğmamış çocuk; gebeliğin kalan döneminde fetus olarak bilinir.

Embriyo glue

Embriyo transferi sırasında kullanılan yeni bir kültür ortamıdır.

Endojen

Vücut içinden kaynaklanan.

Endokrinoloji

İç salgı bezlerinin fonksiyonlarını, normal dışı çalışma sonucu oluşan hastalıklarını ve bunların tedavilerini inceleyen tıp dalıdır.

Endometriozis

endometrium dokusunun uterus dışında büyümesi ve fonksiyon görmesi olarak tanımlanan anormal bir jinekolojik durumdur.

Endometrium

uterusun içini döşeyen ve her ay menstrüel siklus sırasında hücresel değişikliklere uğrayan mukoz membrandır.

Endometrium hiperplazisi

rahim iç zarı dokusunun normalden fazla kalınlaşması ile karakterize bir durumdur.

Epididim

testisin seminifer tübüllerinden vas deferense sperm taşıyan bir çift uzun, sıkıca kıvrılmış kanallardan biridir.

Esansiyel seks organları

üreme için gerekli olan organlar; kadınlarda overler ve erkeklerde testisler.

Estradiol

insanlarda doğal yoldan oluşan en potent estrojen.

Estrojenler

kadınlarda temel olarak overlerde üretilen bir grup hormon; kadının normal cinsel gelişimi ve üreme sisteminin sağlıklı işlev görmesi için gerekli hormonlardır.

Eşey hücresi

yeni canlı oluşturmak için gereken, biri dişiden biri de erkekten gelen özelleşmiş hücrelere eşey hücresi denir.

fallop tüpleri

dişi üreme sisteminde uterustan overlere uzanan iki adet uzun ve dar tüp; yumurta ve spermi iletirler ve döllenme bu tüplerde gerçekleşir.

farklılaşma

Birbirine eşit ve henüz özel bir fonksiyonu olmayan embriyo hücrelerinin, zaman içinde daha gelişmiş embriyonun uzak doku ve organlarını oluşturmak üzere farklılaşmasıdır.

fertilizasyon (döllenme)

bir ovumun bir sperm tarafından, embriyo gelişimini başlatmak üzere penetrasyonudur.

fetus

8. haftadan itibaren embriyoya verilen isimdir.

fimbria

her bir fallop tüpünün distal ucundaki dallı, parmak gibi uzantılar; yumurtalık ile bağlantılıdır ve ovumun uterusa doğru hareketine yardım eden siliaları olan epitel hücreleri içerir.

folikül stimulan hormon (FSH)

ön hipofiz bezinden salgılanan, kadınlarda over foliküllerin büyümesini ve erkeklerde spermatogenezi stimüle eden bir gonadotropik hormon.

folikül

overde ovumun geliştiği sıvı ile dolu pek çok boşluktan biridir.

fundus

uterusun üst kısmıdır.

gamet

erkek ve dişi üreme hücreleridir.Bunlar yumurta ve spermdir

genetik

canlının bütün özelliklerinin eski kuşaktan yenisine nasıl geçtiğini inceleyen bilim dalıdır.

GnRH

Gonadotropin Releasing Hormone, hipofizi kontrol eden, beyin tarafından salgılanan hormondur.

HCG

Human Chorionic Gonadotropin, gebeliğin teşhisinde kullanılan,embriyo tarafından salgılanan hormondur.

hemofili

kanamanın durmaması ile ilgili hastalıktır.

hiperstimülasyon

yumurtalıkların uyarılması sırasında alınan hormonlar yüzünden yumurtalıkların aşırı tepki vermesidir.

HMG

Human Menopausal Gonadotrpin,yumurtalıkları uyarmak için kullanılan,FSH ve LH hormonlarını içeren ilaç.

ICSI

ICSI- Intrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu, mikroenjeksiyon işleminde özel bir mikroskop ve mikromanipulatör denilen aletler yardımıyla çok ince bir iğne içine alınan tek bir sperm hücresinin yumurta hücresi içine enjekte edilmesidir.

immünite

bağışıklık.

imperfore hymen (Deliksiz)

hymenin ortasında delik yoktur ve vajina girişi tamamen kapalıdır.

İnfertil

Belirli bir zaman içinde çocuğu olmayan insan.

İnfertilite (kısırlık)

Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin en az 1 yıl süre ile düzenli cinsel ilişkide bulunmalarına rağmen gebelik elde edememesi durumuna infertilite yani kısırlık denir.

İnkübatör

İçinde embriyo kültürünün yapıldığı ,sıcaklığı vücut ısısı gibi olan ve karbondioksit verilen özel dolap.

In vitro maturasyon

yumurta toplama işleminden sonra olgunlaşmamış yumurtaların
laboratuvar ortamında olgunlaştırılarak mikroenjeksiyon uygulamasının yapılmasıdır.

IVF

İn Vitro Fertilizasyon,Tüp bebek

jinekoloji

kadın hastalıkları ile ilgili tıp dalı.

kalıtım

kalıtım veya soya çekim, çevre etkileriyle köklü olarak değiştirilemeyen özelliklerin, döllenme sırasında, dişi ve erkeğin kromozomları yoluyla bir kuşaktan ötekine geçmesidir.

kateter

sperm ve embriyoyu yerleştirmeye yarayan plastikten ince bir boru

kızlık zarı (Hymen)

vajinayı oluşturan ve "mukoza" adı verilen dokunun vajina girişini oluşturan doku kıvrımıdır.

kist 

etrafı membranla (zar) çevrili içi sıvı dolu oluşumlar.

küçük başlı sperm 

sperm başı, tanımlanan boyutlardan daha ufaktır.

kolposkopi

smear sonucu pozitif veya şüpheli olan kişilerde uygulanan bir tanı yöntemdir.
kordosentez
tahlil amacı ile anne karnında fetusun göbek kordonundan bir parça alınması

kresentrik hymen (Yarımay)

kızlık zarı yarımay biçimindedir.

kribriform hymen (Çok delikli, kalburumsu)

hymenin orta bölümünde birden fazla delik vardır.

kryoprezervasyon

embriyoyu dondurarak saklamak için kullanılan bir yöntemdir

korpus luteum

Ovülasyondan sonra kalan follikülün değişerek meydana getirdiği doku.

laparoskopi 

anestezi altında karın duvarına açılan küçük bir delik aracılığı ile optik araçlar kullanarak karın boşluğunun ve rahim, fallop tüpleri, yumurtalıklar ve diğer pelvik organlarının, incelenmesi işlemidir.

lezyon

genel anlamda henüz tam olarak niteliği tespit edilmemiş bozukluk.

LH

Luteinizing Hormone, ovülasyonun olmasını sağlayan ,hipofiz bezi tarafından salgılanan hormon.

mastaji

meme ağrılarına verilen genel isimdir. Kadınlarda oldukça sık görülen bir şikayettir.

mastürbasyon

elle spermin boşalmasını sağlamak.

menopoz 

adetten kesilme durumudur.

meme kanseri

kadınlarda en sık görülen kanserdir ve her 9 kadından biri hayatı boyunca meme kanserine yakalanma riskine sahiptir.

memenin fibroademom

genç yaşlarda izlenen memenin iyi huylu, çevre dokuya yapışık olmayan, yuvarlak ve düzgün sınırlı bir tümörüdür.

mikroperfore hymen (Küçük delikli)

zarın ortasındaki delik çok küçüktür. Adet kanaması olur ancak oldukça ağrılıdır.

mitoz

bir hücrenin kendi genomunu eşleyerek iki yavru hücre şekilde bölünmesidir.

mukoza

bazı organların iç yüzlerini kaplayan ve salgı üreten doku tabakası.

multipar hymen (Doğum yapmışlarda bulunan)

normal doğum yapmış kadınlarda kızlık zarı doğum sırasında yırtılır ve geriye kalan kısımlar karinkül (hymen artığı) olarak isimlendirilir.

morfoloji

biçim, şekil.

nodül

yuvarlak, çapı 1 cm' den küçük patolojik oluşumlar.

oligospermi

erkek ejekülatında spermin normalden düşük sayıda olmasıdır.

over

kadın yumurtalığı

ovülasyon 

kadınlarda yumurtalıklardan ovum' un (yumurtanın) atılmasıdır. Ovülasyon genellikle adet dönemlerinin ortasına rastlayan 11-14. günler arasında olur.

osteoporoz 

kemiklerdeki yoğunluğun azalması durumudur.

ödem

vücutta anormal miktarda su toplanmasıdır. Kalp, damar ve böbrek hastalıklarının bir belirtisi olabildiği gibi bazı allerjik durumlarda ve beyin travmalarında ciddi sonuçlar doğurabilir.

östrojen

yumurtalıklardan salgılanan ve insanlarda sekonder cinsel karakterlerin gelişmesini sağlayan hormondur.

patoloji

hastalık nedeni ile dokularda meydana gelen değişimleri inceleyen bilim dalıdır.

pediatri

çocuk hastalıkları ile uğraşan tıp dalıdır.

Pin-head

sperm başı toplu iğne başı gibi olmasıdır.

piriform 

sperm başının armut şeklinde olmasıdır.

poliploitlik

bir hücrenin yada canlının kendisindeki her bir kromozomun (diğer bir deyişle de temel kromozom takımının) ikiden fazla kopyasına sahip olması durumudur.

preimplantik genetik tanı (PGT)

tüp bebek uygulaması sırasında, embriyoların genetik testi yapılarak, sadece sağlıklı olanların seçilip anneye transfer edilmesi işlemidir.

primer vajinismus

cinsel hayatın başlamasından itibaren görülen ve bir kez bile cinsel ilişkinin gerçekleşememesi türündeki vajinismustur.

prostat 

erkeklerde mesanenin altında ve idrar yolunun başlangıcında bulunan genital sisteme ait bir bez.

radyoloji

genel anlamda X ışınları, ses dalgaları veya diğer yöntemleri kullanarak teşhis hizmetleri veren tıp dalıdır.

rahim

ucunda rahim ağzı bulunan, yanlarda da boynuz şeklinde Fallop tüpleri yer alan, kasılma yeteneğine sahip güçlü kaslardan oluşan armut şeklinde bir yapıdır.

sekonder vajinismus

cinsel hayatın başlamasından itibaren sağlıklı şekilde ilişki mümkün iken yaşanmış bir cinsel travma sonrası (olaylı bir doğum, düşük, kürtaj, yanlış yapılan ve ağrılı bir jinekolojik muayene, taciz veya tecavüze maruz kalma gibi) oluşan vajinismus durumudur.

septalı hymen (Ara bölmeli)

kızlık zarının orta bölümünde boşluğu bölen, zara ait ara bir doku parçası bulunur.

sitoloji  

hücre bilimi

sitoplazma

hücre zarı ile çekirdek arasında bulunan, hücrenin yaşamsal olaylarının gerçekleştiği yerdir.

smear testi

rahim ağzından ince yayma, sürüntü alma gibi isimlerle de anılmaktadır.

talasemi 

kalıtsal bir kan hastalığıdır. Akdeniz kıyılarında yaşayanlarda daha sık görülür.

tanısal amaçlı laparoskopi 

ilk aşama infertilite testlerinden sonra, özellikle karın ağrısı, geçirilmiş pelvik enfeksiyon öyküsü, geçirilmiş operasyonu olan kadınlarda kullanılan tekniktir.

tanısal amaçlı histeroskopi

rahmin içini (uterin kaviteyi) incelemek için kullanılır. Rahim içinde yer alan myom, polip, yapışıklık ve doğumsal yapısal bozukluklara tanı konulmasını sağlar.

tek gen hastalıkları 

DNA'mız üzerinde şifrelenmiş "gen" dediğimiz ünitelerin fonksiyonlarının bozulması sonucu oluşan genetik hastalıklardır.

testosteron 

erkek seks hormonuna verilen addır.

ultrasonografi 

Ultra-ses dalgaları kullanılarak elde edilen görüntüler. Bir çok hastalığın ön teşhisinde kullanılan, ancak daha çok karın organları gibi ses dalgalarının kolayca geçebileceği konumdaki organların tetkikinde etkili bir inceleme yöntemidir.

uterus

rahim, döl yatağı.

üroloji

kadın ve erkeklerdeki idrar yolları ve üreme sistemleri ile ilgili hastalıkları inceleyen bilim dalıdır.

ürtiker

hassasiyet sonucu ortaya çıkan deri döküntüleri ve kaşıntı ile belirgin bir durumdur.

vajinismus 

cinsel ilişki sırasında kadının vajen kaslarını (Özellikle Pubococcygeus (PC) kaslarını) refleks olarak (istemsiz bir biçimde) kasması sonucunda cinsel birleşmenin hiç olamaması ya da çok zor gerçekleşmesi durumudur.

ventrikül

kalbin her iki alt bölmesinin her biri. Sol ventrikül arterlerin içinden oksijenli kanı vücuda pompolar, sağ ventrikül ise oksijensiz kanı akciğer arteriyle akciğerlere iletir.

yalancı gebelik

tüm gebelik belirtilerinin olmasına rağmen, uterus boştur. Bu duruma yalancı gebelik denir. Daha çok psikolojik menşelidir.

yumurtalık kanseri

yumurtalık veya "Over kanserleri" kadın üreme organlarından gelişen kanserler arasında ikinci sıklıkta görülenidir.

zigot

biri anneden biri babadan gelen iki eşey hücresinin birleşmesi sonucu oluşan diploit hücredir.